IN MEMORIAM COMPANHEIRO ADOLFO FONTES SOARES
Husi Carlos da Silva L.F.R Saky
Moris ne’e hanesan ai-tahan nebe monu, balu monu nurak, balun kinur no maran mak monu. Companheiro Fernando La’Sama husik hela mundu iha 2015, liu tiha tinan 4, iha 2019, Companheiro Lucas Rama-Metan tuir. Fulan kotuk, 15 de Agosto 2021, Companheiro Agapito Mau-Loco tuir, no agora, Companheiro Adolfo Fontes Soares “Mau-Lamas” tuir tan. Companheiro Adolfo Fontes Soares husik hela ita hotu iha loron 21 fulan Setembro 2021. Isin lakon ida-ida, husik hela de’it leut sira luta nian nian nebe nakonun ho terus, susar no sakrifisiu sira. Biar nune’e, funu na’in sira sempre ksolok, tanba ho sira nia sakrifisiu tomak, sira hetan duni buat nebe sira buka, libertasaun ba sira nia an, sira nia povu no sira nia rain. Sira la’os liberta sira nia an no sira nia povu de’it, maibe sira liberta mos sira nia inimigu no adversariu sira. Ida ne’e mak ispiritu humanidade funu na’in sira nian, no ida ne’e mak orgulho aas liu ba funu na’in sira, tanba sira funu hodi liberta ema hotu husi opressaun no obskurantizmu, hodi halo ema ida-idak orgulho ba nia an nudar ema tuir ninia sentidu lolos.
Adolfo Fontes Soares, husi Atabae, moris iha loron 3 fulan Junho 1964. Nia ba Indonezia, iha 1986, kontinua nia estudos, iha Universidade Udayana Denpasar (UNUD). Nia foti kursu Direito. Iha UNUD mak amo kuinese malu. Antes ami la kuinese malu, tanba ami husi Munisipiu, no husi eskola lahanesan. Ami sai maun-alin, la’os tanba Timoroan nebe la’o rai no ba estuda iha ema nia rain, maibe liuliu, tanba "causa boot ida”, luta ba Libertasaun no Timor-Leste nia ukun-rasik-an. Ami nia irmandade, fraternidade, companheirismo no camaradagem, hahu husi luta ne’e. Husi ne’e mak ami na’in 10 hamutuk harii RENETIL iha 20 de Junho de 1988, depois reforsa husi estudantes nasionalistas rihun.
Adolfo Fontes Soares, baibain ami bolu Adolfo Fontes ka Fontes. Nia ema ida simples, dedikadu, determinadu no responsavel. Nia la’os ema ida konseptor, nia ema ida ezekutor, no prontu halo la’o saida de’it mak organizasaun fo ba nia atu halo. Nia companheiro ida di’ak tebes, liga malu ho ema hotu. Bainhira koalia buat seriu, nia seriu tebes maibe bainhira koalia halimar, nia mos halimar.
Lahatene se tanba trauma, ka ta’uk, ou tetu seguransa. Husi uluk kedas to’o ukun-an, nia labuka aprende lori kareta ka motorizada. Nune’e, to’o nia hakotu iis, nia lahatene lori kareta ka motorizada. Nune’e, bahinra presiza ba fatin ruma, nia husu kolega ka familia sira mak tula nia. Ka nia sa’e taksi ou mikrolet.
Companheiro Adolfo Fontes, hanesan mos maioria husi membru fundador RENETIL sira seluk, nia la konsegue hasai nia kursu. Nia halo parte husi maioria fundador no membru RENETIL sira nebe kumpri lema: “Antes sem título, do que sem Pátria”, ka di’ak liu lakon titulu/gelar duke lakon ita nia rain. Barak mak lakon ninia titulu hodi dedika-an ba luta. Sira lakon sira nia titulu, maibe sira manan sira nia rain, manan Timor-Leste nia ukun-rasik-an.
Banhira ami harii tiha RENETIL, Companheiro Adolfo Fontes, nomeadu kedas ba Assistente Organizasaun no ikus mai nia nomeadu ba Responsavel Prinsipal Departamentu Organizasaun husi Diresaun Sentral nian. Kargu ida nebe nia kaer to’o iha restruturasaun RENETIL iha 1992. Biar nia Responsavel ba Departamentu Organizasaun, maibe nia mos, dala ruma tuir fo juramentu ba estudante sira nebe sai militante RENETIL nian. La’os iha Bali de’it, nia hamutuk ho companheiro sira seluk, ba fo juramentu ba estudantes balun iha Surabaya no Semarang.
Iha 20 de Junho 1988, ami produz dokumentu 2: Dokumentu ida nebe bolu Proclamação da Inssureição Política dos Estudantes de Timor-Leste, dukumentu nebe nudar dokumentu harii RENETIL nian, nebe assina husi estudante na’in 10. Dokumentu seluk mak Texto Juramento nebe uza iha juramentu entre fundador na’in 10 iha 20 de Junho 1988, no ikus mai sai kultura organizasaun nian, iha nebe estudante sira hotu nebe sai militante RENETIL nian, hotu-hotu halo juramentu hanesan ho fundador sira.
Tratamentu ba textu Proclamação da Inssureição Política dos Estudantes de Timor-Leste (Proklamasi Kebangkitan Politik Mahasiswa Timor-Leste), trata ho kuidadu tebes, tanba dokumentu ne’e la’os istoriku de’it, maibe mos determina ami nia moris ho mate. Se militar sira kaer kona, ami nia fatin mak kadeia ka mate. Tanba ne’e presiza subar iha fatin nebe seguru.
Atu halo funu-maluk labele hatene kona-ba dokumentu ne’e, ami aranja mala oan ida. Ha’u lalembra ona se mak arranja mala oan ne’e. Mala metan oan ida, haree furak, ninia boot hanesan pasta komputador sira polegada 10 nian (10 inch). Mala oan ne’e ninia kulit toos, bele tahan sasan sira todan hanehan husi leten. Ami hatama tiha dokumentu iha mala oan ne’e laran, depois lori fita-kola bobar hadulas nia ibun, hodi evita ular ka udan been labele tama ba laran. Atu evita ular labele han dokumentu ne’e, iha mala oan ne’e nia laran, ami hatama ho kanfra musan barak iha laran. Hafoin falun di’ak tiha, Adolfo Fontes mak simu responsabilidade halot mala oan ne’e. Nia hakoi mala oan ne’e iha uma sorin, iha uma nebe sira rua La’Sama aluga ba. Nia hanoin nia hakoi iha fatin seguru no ema la sei deskobre. Afinal lae! Liu loron balu, uma na’in ba ke’e rai, hodi kuda ai-funan, ke’e sai tiha mala oan ne’e, no lori ba soe tiha iha fatin lixu nian. Adolfo Fontes, fila husi kursu mai, haree mala oan ne’e iha hela lixu fatin ka soe fo'er fatin. Nia fuan atu halai sala. Nia ta’uk tebes tanba hanoin ema loke no foti tiha ona dokumentu iha laran. Felizmente, ema laloke mala oan ne’e, maibe foti no soe tiha deit iha fatin lixu. Mala oan ne’e sei bobar metin ho fita kola no ninia isin lolon mos sei tomak. Kala ema ke’e lakona mala oan ne’e nia isin. Adolfo Fontes foti tiha mala ne’e no lakohi hakoi tan. Nia rai de’it iha nia fatin.
Barak fiar, aswa’in matebian sira nia klamar mak taka ema nebe hetan mala oan nia matan, fuan no hanoin, iha nebe halo ema ne’e nein iha kuriozidade hodi loke mala oan nebe furak no bobar hela ho fita kola ne’e, maibe lori ba soe tiha de’it iha fatin lixu nian. Sorte boot, ema la foti no seidauk sunu lixu nebe kahur hela ho mala oan ne’e. Ida ne’e hanesan milagre ida, no ami hotu dada iis ksolok. Hakat liu ona perigu ida, no kontinua luta, kontinua organiza no mobiliza estudante sira ba luta.
Infelizmente, liu tiha tinan 3, dokumentu nebe Adolfo konsege salva ne’e, ikus mai sai duni ahu-kdesan iha 1991, bainhira militar Indonezia sira kaer La’Sama ho estudante sira seluk. Prizaun La’Sama ho estudante sira seluk hamosu situasaun paniku. Tanba paniku, halo elementu seguransa sira RENETIL nian labiban hetan fatin seguru hodi subar dokumentu sira. Atu halakon evidensia ba funu-maluk sira, elementu seguransa sira RENETIL nian, hola medida drastika, sunu hotu dokumentu sira rezistensia nian nebe hetan iha Adolfo nia fatin, inkluindu dokumentu orijinal Proclamação da Inssureição Política dos Estudantes de Timor-Leste. Felizmente kopia husi dokumentu istoriku RENETIL nian ne'e balun eskapa iha fatin seluk, hodi ohin loron konservadu di'ak iha Arquivo e Museu da Resistência Timorense.
Tempu la’o no luta mos tenki ba oin nafatin. Tama ona iha 1989, RENETIL hanoin oinsa atu kontrola IMPETTU sira iha Bali no Jawa. Tanba sa tenki kontrola no domina IMPETTU? IMPETTU sira iha Indonezia tomak, harii ho bensaun ka inisiativa militar Indonezia no autoridade sira nian. Komandante Boot militar Indonezia sira nian mak sai protetor ka pelindung ba IMPETTU sira. Liu husi IMPETTU hodi sira bele kontrola estudante Timoroan sira no bele uza ba sira nia interesse politika rasik. IMPETTU nudar instrumentu ka kilat inimigu nian, tanba ida ne’e mak RENETIL hakarak hadau hodi uza fali ba interesse Rezistensia nian.
Hadau IMPETTU signifika tenki hadau estrutura IMPETTU nian, katak hadau lideransa IMPETTU nian, hadau husi sira nebe lakohi luta ba ukun-rasik-an ka sira nebe defende integrasaun. Ho nune’e, RENETIL dudu Adolfo Fontes hodi kandidata-an ba Ketua Umum IMPETTU-Bali nian. Adolfo Fontes ninia adversariu mak Dionisio Babo Soares no Zito Turquel, kandidatu rua nebe bele dehan iha kapasidade di’ak liu em termos de komunikasaun. Sira rua, ida-idak aprezenta ninia programa, suli hanesan mota Komoro, maibe iha eleisaun, lakon hotu ho Adolfo Fontes, nebe pratikamente la aprezenta programa rebo-rebo ruma, tanba apoia klandestinamente husi RENETIL.
Adolfo Fontes manan tiha ona iha eleisaun Ketua Umum IMPETTU-Bali nian, katak RENETIL hahuu kontrola daudaun ona IMPETTU iha Bali, maibe Adolfo Fontes, hasoru problema boot ida, nudar estudante nasionalista no fundador RENETIL ida, oinsa atu serbisu ho militar sira nebe nudar protetor IMPETTU nian no sempre kontrola atividades estudantes sira nian? Se ema haree liu de’it, bele dehan hakat ida irrasional tanba, tau estudante nasionalista ida serbisu kontra ninia konxiensia rasik no aat liu tan serbisu hamutuk ho inimigu. Maibe iha funu hotu-hotu, serbisu ida hanesan ne’e la’os irrasional, maibe necessario no importante tebes, tanba iha funu hotu-hotu, presiza domina informasaun no tenki kuinese ita inimigu husi laran. Adolfo Fontes, foufoun lakohi atu sai Ketua Umum IMPETTU, tanba sai Ketua Umum IMPETTU tenki ba serbisu hamutuk ho militar sira, serbisu ida kontra ninia konxiensia tomak. Maibe ba luta, ema ida labele dehan la’e ba serbisu sira nebe organizasaun fo ba nia. Ba ita nia luta no ita nia rain, tenki halo sakrifisiu hotu-hotu, laiha ema ida dehan lae atu simu sakrifisiu ida. Adolfo Fontes simu no hulan todan ida ne’e. Nia simu tanba RENETIL dehan ba nia, ida ne’e hanesan misaun ida nebe tenki kumpri, tanba ida ne’e halo parte iha estratejia luta nian. Infiltra tama ita nia ema sira iha militar sira nia leet, hodi ita bele hetan informsaun, kuinese sira sira planu no estratejia sira hodi ita bele halo ita nia estratejia rasik.
Domina no kontrola IMPETTU ho objetivu atu fasilita mobilizasaun estudante sira ba asaun politika sira nebe lori benefisiu ka vantajen ba Rezistensia. Nein estudante sira hotu brani luta iha klandestina, maibe mobiliza sira liu husi organizasaun sira hanesan IMPTTU ne’e, sira hakarak tuir. Nune’e, domina no kontrola IMPETTU ne’e necessidade no indispensavel. Dudu IMPETTU ba oin, maibe atua tuir plano no estratejia RENETIL nian. Exactamente ida ne’e mak RENETIL halo no ikus mai domina tomak IMPETTU sira iha Bali no Jawa, no halibur iha Dewan Pimpinan Pusat (DPP) IMPETTU nebe lidera husi Mariano Assanami Sabino, Vise-Sekretariu Jeral RENETIL nian.
La fasil sai Ketua Umum IMPETTU, atu iha Bali ka iha Jawa. Tanba militar Indonezia sira buka kontrola estudantes Timoroan sira liu husi dirijentes sira IMPETTU nian. Tanba ne’e, ba estudante nasionalistas sira, tenki hatene joga, hodi militar Indonezia sira labele deskobre, nune’e mos oinsa aproveita militar Indonezia sira hodi hetan informasaun sira nebe bele lori benefisiu ba Rezistensia. Adolfo Fontes, hakarak ka lakohi tama iha jogo ida ne’e, jogo ida nebe ho risku aas, se inimigu deskobre signifika tama kadeia ou mate.
Adolfo Fontes halo la’o nia serbisu ho di’ak. Nia besik ba Jeneral Sintong Panjaitan, Komandante KODAM IX Udayana nian, nebe kobre provincia BALI, NTB, NTT no Timor-Leste. Dala ida, Sintong Panjaitan dehan ba nia: “Semua kejadian yang terjadi di Timor Timur, mendapat pengaruh dari mahasiswa. Keputusaun untuk melakukan aksi politik di Timor Timur, kebanyakan diambil di Bali” (Buat hotu-hotu nebe akontese iha Timor, hetan influensia husi estudante universitariu sira. Desizaun atu halo la’o asaun politika iha Timor barak hola iha Bali). Antes kedas, antessessor Sintong Panjaitan nian, Jeneral Sahala Rajagukguk, dehan ona ba dirijentes IMPETTU nian balun katak, “Kita telah memelihara anak Serigala” (Ita hakiak ona asu-fuik nia oan), tanba sira hatene ona estudante sira estuda iha Bali, balun anti integrasaun no sei lahakiduk luta ba ukun-rasik-an, nebe sei susar ba sira atu kontrola.
Husi duni Adolfo Fontes mak RENETIL hatene uluk katak, militar sira prepara ona atu kaer estudante sira nebe sai sira nia alvu. Adolfo Fontes mak informa ba RENETIL katak militar sira halo preparasaun ona, sira la’o ona ho ami nia foto, atu kaer hotu ami sira nebe uluk husu azilu politiku iha 1989 iha Jakarta, liuliu ami na’in 4 (La’Sama, Marciano da Silva, Agapito Cardoso no Carlos Saky) nebe hela iha Denpasar. Bazeia mos ba informasaun ne’e mak iha loron 22 Novembru 1991, La’Sama, haruka ha’u sai tiha husi Bali ba Java, no liu loron 2, iha loron 24 fulan Novembro, militar Indonezia sira kaer La’Sama ho companheiros sira seluk. Iha ne’e hatudu Adolfo Fontes halo la’o ona nia serbisu ho diak, aviza antes ba RENETIL hodi antesipa. Antesipasaun ne’e mak haruka ami lubun ida husi Bali no Jawa atu ba Jakarta hodi halo asaun seluk hodi proteje estudante sira nune’e mos hodi internasionaliza problema Timor nian. Maski la konsegue tama iha Jakarta no realiza asaun ne’e tanba seguransa iha Jakarta metin depois de manifestasaun 19 de Novembro 1991 iha Jakarta, maibe ho saida ha’u nia husi Bali, hamutuk ho companheiros sira seluk, ajuda tebes halo reorganizasaun no restruturasaun ba RENETIL depois de dezmantelementu ba RENETIL no prizaun La’Sama ho companheiros sira seluk nian. Iha ne’e, Adolfo Fontes ajuda tebes, hodi fo informasaun no permite ba RENETIL hodi halo antesipasaun hodi inimigu labele kaer hotu kuadru sira RENETIL nian.
Ho reorganizasaun no restruturasaun ne’e halo grosu husi atividades sira RENETIL nian muda tiha ba Jawa. Se Adolfo Fontes ami la infiltra tama iha militar sira nia leet, ami la sei hetan informasaun ruma, no dala ruma, ema kaer hotu kedas ami iha Denpasar, no laiha ida mak eskapa ba Jawa.
Ikus mai, Adolfo Fontes rasik, husu fila-fila ba La’Sama atu sees husi nia hela fatin, ka sees ba Jawa, maibe Companheiro La’Sama rasik lakohi sees.
Iha biban nebe militar sira ba kaer La’Sama iha Gang Taman Sari, Adolfo Fontes hatene uluk ona. Iha kalan ne’e kedas, nia telefone uluk ba La’Sama. Nia telefone dala rua. Iha dia 23 kalan, tuku 22:00, nia telefone uluk ba La’Sama atu lori sees dokumentu sira ba fatin nebe seguru, nune'e mos nia husu La'Sama sees ona. Maibe reseiu funu-maluk kalan ne’e keta haleu ona uma no bele tuir ba kaer fali estudante sira seluk nebe atu ba subar dokumentu sira, mak sira desidi subar de'it dokumentu sira iha foru leten. Infelizmente, funu-maluk deskonfia no sa’e ba foru leten, sira hetan hotu dokumentu sira, sira foti no lori hotu.
La’Sama lakohi sees tuir Adolfo nia husuk, maibe nia husu fali Adolfo mak sees hodi kontinua luta. La’Sama lakohi sees tanba nia hatene katak, funu-maluk hatene nia mak nudar lider maximu RENETIL nian, ne'eduni nia lakohi sees hodi bele asumi responsabilidade tomak hodi funu-maluk sira labele kaer estudante sira seluk nune’e hodi kontinua luta. Tuir Adolfo Fontes, nia husu La’Sama sees, no karik La’Sama aseita, nia mak atu asumi responsabilidade tomak nudar Xefi IMPETTU nian nomos nudar Responsavel Prinsipal ba Departamentu Organzasaun RENETIL nian, maibe La’Sama la-aseita. La'Sama husu Adolfo mak sees tanba se funu-maluk deskobre nia nudar elementu infiltradu RENETIL nian iha militar sira nia leet, perigu ba Adolfo boot liu, sira bele elimina nia fizikamente. Telefone seluk, Adolfo halo iha dadeersan, loron 24, loron nebe ba kaer La’Sama ho estudante sira nebe hela iha uma ne’e. Militar sira lori Adolfo hotu ba fatin nebe La’Sama hela ba, maibe to’o iha Sesetan, Adolfo lohi no husu ba militar sira, nia labele ba hotu fatin nebe La’Sama sira hela ba ho razaun katak, se nia ba hotu, grupu La’Sama nian bele deskobre nia serbisu ho militar sira, entaun ikus mai nia labele halo serbisu ona. Seguransa sira Indonezia nian fiar, no sira husik hela Adolfo iha kotuk, dok uitoan husi La’Sama nia hela fatin. Ho biban ne’e, Adolfo telefone dala ida tan ba La’Sama, fo hatene nia katak militar sira hatais ropa tradisional Bali sira nian, serka tiha ona uma no husu sira labele sai husi uma laran hodi evita tiru husi militar sira.
Hafoin kaer tiha La’Sama ho sira seluk, durante loron rua, lahatene La’Sama sira nia paradeiru. Iha ona loron datoluk, foin Adolfo Fontes, nudar Xefi IMPETTU nian, ba iha Polisia Rejional NUSRA (POLDA NUSRA), nebe hola konta ba Provinsia Bali, NTB, NTT, inklui Timor-Leste, nia eskritoriu, foin nia haree hetan sira iha ne’eba, maibe haree husik dok, tanba seguransa sira Indonezia nian lahatan atu nia hetan malu ho sira.
Adolfo Fontes halo buat hotu ona atu halo inimigu labele kaer ninia companheiro La’Sama, maibe La’Sama lakohi sees no ikus mai inimigu kaer duni. Adolfo Fontes mos koko atu salva dokumentu sira, haruka companheiro sira subar ka lori sees dokumentu ba fatin sira seguru. Dokumentu balun konsegue subar no balun la konsegue no inimigu hetan no foti.
Hafoin kaer tiha La Sama ho sira seluk iha Denpasar, sei iha 1991, militar Indonezia sira buka evidensia tun sa'en hodi bele kaer mos Lucas da Costa. Sira halo presaun no ameasa ba Adolfo Fontes. Adolfo ho militar sira husi Denpasar ba iha Surabaya, ba fatin nebe Lucas da Costa hela ba. Sira to'o duni iha Lucas nia hela fatin. Iha biban neba, Lucas da Costa ho Lucia Lobato sira aluga uma ida hamutuk. Lucia Lobato mak sai mai koalia ho sira. Lucia dehan ba Adolfo katak Lucas da Costa iha hela uma laran, maibe nia dehan ba militar Indonezia sira katak, Lucas uluk hela iha ne'e. Agora lahela iha ne'e no muda tiha ona ba fatin seluk, no sira lahatene ninia fatin foun. Militar sira kala konvensidu ho Lucia nia koalia, sira latama ba uma laran no fila de'it.
Biar Adolfo Fontes halo serbisu diak ho militar sira, maibe sira mos deskonfia nia. Loron balu molok kaer La'Sama, sira tahan uluk tiha Adolfo Fontes ho militante RENETIL ida, António Pereira, matebian ona, maibe sira husik fali de’it tanba lahetan evidensia ruma ka tanba ta’uk Adolfo Fontes nudar Ketua Umum IMPETTU, sei hamosu reasaun maka’as husi estudante sira, no sei halo imajen Indonezia nian sai aat. Halo imajen Indonezia nia sai aat, tanba Adolfo nudar Xefi husi organizasaun ida nebe ofisialmente rekuinese husi autoridade sira Indonezia nian, no militar sira mak hanesan ninia protektor rasik. Se sira kaer Adolfo signifika militar sira husi KODAM IX Udayana failla total, tanba Xefi IMPETTU ida nebe hanesan ativista klandestina ida bele infiltra tama iha sira nia leet.
Nudar fundador RENETIL ida, Adolfo senti todan tebes halo serbisu kontra espionajen nian, no haree rasik ho matan oinsa militar Indonezia sira kaer ninia kamarada ka companheiro da luta sira, no halo presaun no ameasa ba nia hodi lori sira ba buka ninia companheiro de luta sira.
Adolfo Fontes ninia partisipasaun iha aktividade sira funu nian, no mos tanba aktividade sira nebe estudantes Timor-oan hala’o iha IMPETTU Bali nia okos, halo autoridade militar Indonezia sira sempre bolu Adolfo Fontes ba hatan sira nia inkeritu sira. Hafoin Masakre Santa Cruz iha 12 Novembru 1991 no prizaun ba La’Sama ho sira seluk, Adolfo Fontes hetan perseguisaun no amesa maka’as. Iha 1994 no 1995, comapanheiro Adolfo fontes ninia vida iha risku laran. Nia hetan ameasa oho husi SGI sira iha Indonezia. Ninia familia sira, tenki lori oasan mean (libra) rua no osan rupiah 5.000.000 hodi sosa SGI sira hodi labele halo lakon companheiro Adolfo Fontes.
Konxiente katak inimigu hatene hotu ona nia serbisu, no hanoin hetan saida mak La’Sama dehan ba nia tenki sees selae inimigu bele oho nia tanba serbisu kontra-espionajen nebe nia halo, nia desidi sees husi Bali. Nia ho nia kaben ho oan, ba subar iha Banyuwangi, Jawa-Leste. To’o nia kaben mate hela iha neba. Nia la’os subar an ba militar sira de’it, maibe mos ba Timoroan tomak. To’o militante RENETIL sira rasik lahatene ninia paradeiro. Balun hanoin inimigu lori lakon nia ona, tanba nia laiha kontaktu ho estudante Timoroan oan sira. Nia subar to’o iha 1999. Iha tinan 1999, Adolfo Fontes nebe lakon ona kontaktu ho Diresaun RENETIL nian, nia buka dalan rasik hodi fila hikas mai Timor. Nia to’o duni iha Timor, maibe nia fila fali deit ba Indonezia tanba violensia nebe mosu hafoin anunsiu rezultadu Konsulta Popular. Adolfo Fontes kontinua subar no inkomunikadu durante tinan naruk ida. Foin iha 2006, nia konsegue fila hikas mai Timor-Leste. Ami hotu ksolok rona nia sei moris no fila hikas mai Timor. RENETIL organiza eventu boot ida iha Atabae, iha ninia moris fatin, hodi simu nia. Iha tempu ne’e konflitu lorosa’e no loromonu sei manas. Companheiro La’Sama, Rama Metan, no seluk-seluk tan ba hotu iha Atabae. Biar krizi lorosa’e no loromonu sei maka’as, ami balun husi lorosa’e, hanesan Virgilio da Silva Guterres, Russuo, Assanami, Cancio no ha’u rasik, ami mos ba. Ami nia ta’uk ba maluk loromonu sira atu estraga ami, laboot hanesan ami nia ksolok atu ba simu Adolfo Fontes, Companheiro da Luta ida nebe ba ami lakon ka mate tiha ona, no foin mosu fali. Ami fiar katak ami ba Atabae, ami lasei hetan problema ruma, tanba maun-alin sira nebe uluk ami luta hamutuk mos ba hotu, no ami nia luta ba ukun-rasik-an, la kuinese lorosa’e no loromonu.
Hafoin fila mai Timor-Leste, Adolfo Fontes kontinua ho ninia kontribuisaun ba Libertasaun do Povo, liu husi ninia serbisu hanesan Assessor ba Ministro Agrikultura no Assessor ba Ministro Turismu Comercio no Industria. Maibe, iha 2017, iha mudansa iha governu, Adolfo Fontes mos lakon serbisu no sai ema dezempregado to’o hakotu iis. Laiha serbisu, moris susar no moras, halo nia hanoin barak. Biar nune’e, nia lahalai tun sa’en ba husu Estadu atu tau matan ba nia tanba nia konxiente katak povu Timor barak mos sei moris iha susar, terus no mukit nia laran. Nia mate ho dezempregadu, dezempregadu iha rai ida nebe ukun-an ona, rai ida nebe nia tuir liberta.
Companheiro Adoflo Fontes halo hotu ona buat nebe nia presiza halo ba Timor. Ohin loron nia husik hela rai no povu nebe nia tuir liberta. Nia merese hetan tratamentu dignu ba sakrifisiu no dedikasaun tomak nebe nia fo ba rai ida ne’e. No Estado Timor hatene rekuinese ninia funu-na’in sira ninia sakrifisiu, dedikasaun no determinasaun. Obrigado ba na’i Prezidente da Republika, nebe lori Estadu RDTL nia naran, rekuinese ona Companheiro Adolfo Fontes Soares, nudar Heroi Libertação Nacional ida.
Companheiro Adolfo Fontes, Companheiro nia ain leut sira la sei lakon, ispirito nasionalizmo no patriotizmu sei daet husi jerasaun ba jerasaun, hodi lori Timor ba moris ida diak liu. Adeus Companheiro de Luta! Ate sempre!
No comments:
Post a Comment